استاد مصطفي اسماعيل

من يادم مي آيد که درسابق ،بعضي ازاين موج هاي راديويي را با زحمت پيدا مي کردم .راديوهاي مصر را باز مي کردم و با زحمت آن را مي شنيدم.ما رفيقي داشتيم-خدا رحمتش کند-او به مصر رفته بود ،چند ماه در آنجا مانده بود و نوارهاي عبدالفاتح ،شيخ مصطفي اسماعيل و محمد رفعت و امثال آنان را به اينجا آورده بود.مخصوصاً من از نوارشعشعاني خيلي خوشم مي آمد؛آن را گوش مي کردم .بعدها هم با صداي شيخ مصطفي اسماعيل آشنا شدم.بعد که شيخ مصطفي اسماعيل را شناختم،بقيه يادم رفت.
"مصطفي محمد المرسي اسماعيل "صبح روز 17 ژوئن سال 1905ميلادي مطابق با 28 خرداد سال 1284هجري شمسي در روستاي ميت غزال از توابع استان مصر ديده به جهان گشود.پدر مصطفي از ابتداي کودکي او را به مکتب فرستاد تا قرآن را حفظ کند و خواندن و شنيدن بياموزد،در شش سالگي او را به مکتبي با سرپرستي شيخ"عبدالرحمن ابوالعينين"فرستاد .پس از ده سالگي در زمينه قرائت قرآن صاحب اسم و رسمي شد و پس از اين مرحله به دست شيخ "ادريس فاخر"وارد مرحله يادگيري تجويد و علم قرائات شد.مصطفي در 14 سالگي براي نخستين بار در مسجد عطيف طنطا قرآن را تلاوت کرد،مردم پشت سر هم دورش حلاقه زده و مجذوب صوت و تلاوت او شدند .او به توصيه يکي از شيوخ الازهر به آموزشگاه الاحمدي طنطا رفت تا در آن علوم ديني و قرآن را بياموزد.نبوغ و قدرت خارق العاده اين استاد درلحن به حدي است که با وجود نقيصه ذاتي که در قرارصداي او وجود دارد شنونده را آنچنان مسحور روح تحزن خود و تصوير معاني آيات قرار مي دهد که مخاطب هرگزچنين کمبودي را احساس نمي کند.
بسط الحان در قرائت ،شاخصه کاراين قاري بزرگ فن قرائت است که او را در تأديه معنا،توانا و يگانه کرده و باعث شده آثار به جاي مانده از او ،غني ترين و پر بهره ترين آثار هنرتلاوت قرآن باشد.
مصطفي اسماعيل استادي بي بديل در فن قرائت قرآن کريم است و سبکي بسيار ممتاز و منحصر به فرد در تلاوت قران دارد.او مردي است که تمامي قاريان جهان در آستان پر از معنويتش سرتعظيم فرو مي آورند و همه به او عشق مي ورزند.
به راستي که تلاوت شيوا و ممتازي چون او تؤام با دلپذيرترين نغمات آسماني و کلام روح بخش آيات الهي است که جان را طراوت و آرامش مي بخشد و اين چنين است که کلام رسول خدا (ص)که مي فرمايند:«صداي نيکو زينتي است براي قراء»درباره صداي ملکوتي او قابل انطباق است.قاريان مبرز و اهل فن بر اين عقيده اند که صوت محزون مرحوم استاد مصطفي اسماعيل داراي صفا و پختگي و جذبه اي روحاني است که به دل هاي مستمعان مي نشيند و ازگيرايي خاصي برخورداراست.
وقتي سوره احزاب را مي خواند مردم چنان فرياد به تحسين او مي گشايند که مجلس به خود مي لرزد و وقتي در اثناي قرائت با تواضع و افتادگي از مردم اجازه پايان قرائت خود را مي خواهد ،آنها به او اصرار مي کنند و ازاو ادامه قرائت را التماس مي کنند،او نيز مي خواند و آن گاه يکي از قرائت هاي استثنايي تاريخ را مي آفريند و سوره "الحاقه"را چنان مي خواند که مستمعان را هوش ازسر به در مي شود.
مصطفي اسماعيل هميشه از خداوند مي خواست که تا لحظه مرگ بتواند قرآن را با صدايي سالم و بدون نقص بخواند خداوند نيز دعاي وي را اجابت کردو با وجود اينکه آن مرحوم از فشارخون بالا رنج مي برد جز در موارد ضروري دوست نداشت نزد دکترها برود بنابراين در طول عمرش تنها دوبار به پزشک مراجعه کرد،يکباربه علت بيماري آنفلوانزا در سال 1953 و بار ديگر در سال 1970 که هنگام بازگشت از مراسم تلاوت درشهر رشيد دچار عارضه قلبي شد.وي پس از بهبود رژيم غذايي بسيار سختي را اجرا کرد و در مدت کمتر از سه ماه وزنش از 115 کيلو گرم به 80 کيلو گرم کاهش يافت و به سبب اين کاهش وزن سريع تاثيرقابل توجهي در نيروي بدني و صداي کم نظير او ايجاد شد .برنامه هايي که ما هم اکنون از طريق راديو و تلويزيون مي شنويم همگي در اين دوران سخت از زندگي استاد مصطفي اسماعيل اجرا شده و در واقع اين تلاوتها مربوط به بخش ناچيزي از اين صوت جاوداني است.
جايگاه رفيع اين استاد در ميان قاريان سبب شده که وي را «اکبرالقراء»يعني بزرگترين قاري لقب دهند .لقبي که بدون شک برازنده اين استاد است که با اينکه بيش از دو دهه از درگذشت وي و به ميدان آمدن قاريان ديگرمي گذرد بازهم کسي در اکبر القراء بودن مصطفي اسماعيل شک نمي کند.
از جمله کارهاي کم نظيري که توسط مصطفي اسماعيل انجام شده است رعايت «وقف و ابتدا»با استفاده از آهنگ و نغمه است ،به اين صورت که به دليل طولاني بودن يک عبارت يا بخاطر زيباترشدن قرائت مجبور مي شود در جايي وقف کند که براي وقف مناسب نيست ،صوتش را به گونه اي در مي آورد و اجرا مي کند که شنونده متوجه مي شود که جمله تمام نشده و مطلب هنوزادامه دارد يعني ضعف و نامناسب بودن محل وقف را با لحن و نغمه مناسب جبران مي کند.
«مصطفي اسماعيل »را مي توان يکي از ارکان چهارگانه فن نو در تلاوت قرآن کريم در مصر به حساب آورد که سه رکن ديگر آن عبارت بودند از بزرگاني چون«محمد رفعت»،«عبدالفتاح شعشاني»،«ابوالعينين شعيشع».
قاري متزين به اخلاق قرآني؛مصطفي اسماعيل شوهرخوب و لايقي بود،با همسرش به مهرباني و توام با احترامي عميق و خالصانه رفتار مي کرد و هميشه از همسرش به خاطر سختي ها و زحماتي که در غياب او متحمل مي شد تشکر و قدرداني مي کرد.اين استاد ،انساني بزرگوار و دست و دل باز بود و در تهيه نيازهاي خانه،همسر ،فرزندان و خويشاوندان بخل نمي ورزيد.
او درعين سادگي و مهرباني و علاقه مندي به زندگي آرام و بي دغدغه در تربيت فرزندان خود يعني سه پسر و سه دختر بسيارجدي بود و با وجود اين که همه آنها در مدارس خارجي درس خوانده بودند او به دخترانش اجازه نمي داد که بدون حجاب بيرون بروند و درمجامع عمومي حاضر شوند ،در عين حال محبت او هميشه شامل حال آنها بود.
سرانجام اين قاري بزرگ در روز 22 دسامبر 1978 مطابق با دوم دي ماه سال 1358 شمسي درشهرقاهره به سوي معبود شتافت .شيخ مصطفي اسماعيل در منزل خود به خاک سپرده شد و در همان مکاني که اقامت داشت مسجد بزرگي بنا شد و زيارتگاهي براي عاشقان و دوست داران مرحوم مصطفي اسماعيل از سراسر دنيا شد؛فردي که با صوت و لحن دلنشين اش توانست بسياري از غير مسلمانان را به سوي دين مبين اسلام رهنمون کند،همان گونه که خود بارها گفته بود يک قاري قرآن ،بزرگترين سفير قرآن عزيز است،روحش شاد و روانش قرين رحمت باد.
"با تلخيص از نشريه خبري رايحه"
منبع:نشريه راه قرآن ،شماره 24.